Hiểu thế nào về hôn nhân cận huyết thống?

Trả lời:

Luật Hôn nhân và gia đình hiện hành cũng như các văn bản pháp luật (văn bản quy phạm) không đưa ra thuật ngữ “hôn nhân cận huyết thống”. Các nhà nghiên cứu nhìn nhận, cũng như cách hiểu thông thường, hôn nhân cận huyết thống (hôn nhân cận huyết) là hôn nhân giữa nam và nữ trong cùng họ hàng thân thuộc chưa quá ba thế hệ, là hôn nhân kết hợp giữa những người có cùng huyết thống trực hệ với nhau, giữa con cô, con cậu, con chú, con bác, con gì với nhau. Hôn nhân cận huyết đã xuất hiện từ lâu, và cùng với nạn tảo hôn hiện còn tồn tại ở nhiều nơi, nhất là với cộng đồng dân tộc thiểu số.

Với cách tiếp cận như trên thì hôn nhân cận huyết là phạm vào điều cấm của pháp luật. Luật Hôn nhân và gia đình quy định cấm kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng dòng máu về trực hệ, giữa những người có họ trong phạm vi ba đời. Những người cùng dòng máu về trực hệ là những người có quan hệ huyết thống, trong đó, người này sinh ra người kia kế tiếp nhau. Người có họ trong phạm vi ba đời là những người cùng một gốc sinh ra gồm cha mẹ là đời thứ nhất; anh, chị, em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha là đời thứ hai; anh, chị, em con chú, con bác, con cô, con cậu, con dì là đời thứ ba.

Theo đánh giá của Bộ Tư pháp, nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết vẫn còn tồn tại và có xu hướng gia tăng, diễn biến ngày càng phức tạp, nhất là tại các tỉnh miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, biên giới, thậm chí cả khu vực đô thị. Tảo hôn và hôn nhân cận huyết không chỉ vi phạm pháp luật mà còn gây ra hậu quả rất lớn đối với cá nhân, gia đình và xã hội; làm gia tăng nhanh số lượng và giảm chất lượng dân số, trực tiếp ảnh hưởng đến việc chăm sóc, giáo dục trẻ em. Kết hôn cận huyết làm suy giảm sức khỏe, tăng tỷ lệ bệnh tật do kết hợp gen mang lại, gây suy thoái chất lượng giống nòi.

Ngày 14-4-2015 Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 498/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2015-2025”, với mục tiêu phấn đấu đến năm 2025 cơ bản ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số, góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực vùng dân tộc thiểu số. Đề án được triển khai trong phạm vị vùng dân tộc thiểu số, chú trọng khu vực miền núi phía Bắc, Bắc Trung bộ - Duyên hải miền Trung, Tây Nguyên và Tây Nam bộ.

Hướng dẫn thực hiện Quyết định nói trên của Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban Dân tộc đã có văn bản số 834/UBDT-DTTS, ngày 13/8/2015 gửi đến các địa phương nhấn mạnh mục đích nâng cao nhận thức và ý thức pháp luật, chuyển đổi hành vi trong hôn nhân của đồng bào dân tộc thiểu số nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực vùng dân tộc thiểu số. Chú trọng đối với các địa bàn vùng dân tộc thiểu số có tỷ lệ hoặc nguy cơ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống cao để xác định các hoạt động ưu tiên và tăng cường nguồn lực trong triển khai thực hiện.

Luật sư Nguyễn Thiện Hùng